دستگاه تزریق پلاستیک یکی از پرکاربردترین ماشین آلات در صنعت تولید قطعات پلیمری است. این دستگاه با وجود کارکرد ظاهراً ساده، در واقع ترکیبی از سیستم های حرارتی، هیدرولیکی و مکانیکی پرقدرت است که در صورت استفاده نادرست می تواند خطرات جدی ایجاد کند. از این رو، رعایت اصول ایمنی دستگاه تزریق پلاستیک برای حفظ سلامت اپراتور و جلوگیری از خسارات صنعتی، امری حیاتی است.
فرآیند تزریق شامل ذوب مواد پلاستیکی در دمای بالا، فشرده سازی آن ها در سیلندر و تزریق به داخل قالب با فشار زیاد است. این فرآیند اگر بدون دقت و رعایت اصول ایمنی انجام شود، می تواند منجر به سوختگی، فشار ناگهانی، قطع عضو یا آسیب جدی به تجهیزات شود. اهمیت ایمنی در این بخش نه تنها برای حفظ جان انسان بلکه برای تضمین پایداری تولید و جلوگیری از توقف های پرهزینه نیز بسیار بالا است.
در این مقاله به صورت جامع و تشریحی، تمام جنبه های ایمنی مرتبط با دستگاه تزریق پلاستیک، از آموزش اپراتور تا نگهداری و سرویس ایمن دستگاه، مورد بررسی قرار گرفته است.
اهمیت آموزش اپراتور در ایمنی دستگاه تزریق
اولین و مهم ترین گام در تضمین ایمنی دستگاه تزریق پلاستیک ، آموزش کامل و تخصصی اپراتور است. دستگاه تزریق از چندین بخش متحرک و سیستم های فشار بالا تشکیل شده که بدون شناخت دقیق عملکرد آن ها، کار کردن با دستگاه می تواند بسیار خطرناک باشد. اپراتور باید با اصول عملکرد هیدرولیک، کنترل دما، فشار و نحوه قفل شدن قالب آشنا باشد تا در هنگام بروز شرایط غیرعادی بتواند واکنش مناسب نشان دهد.
آموزش ایمنی باید به صورت منظم و مرحله ای انجام شود. در این آموزش ها، اپراتور یاد می گیرد چگونه قبل از شروع کار وضعیت دستگاه را بررسی کند، از صحت عملکرد سیستم خنک کاری و قفل قالب اطمینان حاصل کند و در صورت شنیدن صداهای غیرعادی یا مشاهده نشت مواد، بلافاصله عملیات تزریق را متوقف نماید.
یکی از مهم ترین بخش های آموزش، آشنایی با دکمه توقف اضطراری و نحوه استفاده صحیح از آن است. اپراتور باید بداند در صورت گیر کردن قطعه یا قطع برق ناگهانی چه اقداماتی انجام دهد تا آسیبی به خود یا دستگاه وارد نشود.
آموزش تنها به دوره آغازین محدود نمی شود، بلکه باید به صورت دوره ای و با به روزرسانی استانداردها ادامه یابد. اپراتور حرفه ای کسی است که نه تنها دستگاه را کنترل می کند، بلکه خطر را پیش از وقوع تشخیص می دهد.
بررسی خطرات احتمالی هنگام کار با دستگاه
در زمان کار با دستگاه تزریق، خطرات مختلفی وجود دارد که اپراتور باید از آن ها آگاه باشد تا بتواند از بروز حادثه پیشگیری کند. یکی از رایج ترین خطرات، تماس مستقیم با قسمت های داغ دستگاه مانند سیلندر و نازل است. دمای این بخش ها معمولاً بین ۱۸۰ تا ۳۰۰ درجه سانتی گراد است و تماس با آن ها می تواند موجب سوختگی شدید شود.
خطر دیگر، فشار بالای سیستم تزریق است. در حین فرآیند، مواد مذاب تحت فشاری بسیار زیاد به درون قالب تزریق می شوند. اگر در این زمان قالب به درستی بسته نشده باشد یا واشرها دچار نشتی شوند، مواد داغ با سرعت بالا از درزها خارج می شوند و خطر پاشش مواد و آسیب فیزیکی را به همراه دارند. حرکت سریع بخش های مکانیکی مانند صفحات قفل کننده قالب، واحد تزریق و سیستم باز و بسته شدن قالب نیز یکی از عوامل خطرناک است.
ورود دست یا ابزار به محدوده قالب در حین کار دستگاه می تواند منجر به له شدگی یا قطع عضو شود. علاوه بر این، سیستم های هیدرولیکی دستگاه در صورت نشتی یا پارگی شیلنگ ها می توانند فشار روغن را با شدت آزاد کنند که بسیار خطرناک است. در محیط های کاری، بی احتیاطی در نظافت اطراف دستگاه نیز خطر لغزش، افتادن و آسیب های فیزیکی را افزایش می دهد. شناخت دقیق این خطرات گام نخست در پیشگیری از آن هاست.
استفاده از تجهیزات حفاظتی و ایمنی فردی
برای کار با دستگاه تزریق پلاستیک، لازم است که از تجهیزات حفاظتی و ایمنی فرد استفاده شود. هر فرد قبل از شروع به کار باید حتما لباس کار مناسبی به تن کرده و کفش ایمنی داشته باشد. دستکش های ضد حرارت و همچنین عینک محافظ نیز از دیگر لوازم ایمنی است که باید حتما مورد استفاده قرار گیرند. لباس گشاد، دستبند یا زنجیر می تواند هنگام کار در بخش های متحرک گیر کرده و موجب حادثه شود.
دستکش مخصوص حرارت برای محافظت در برابر تماس ناگهانی با قطعات داغ ضروری است. عینک ایمنی نیز از چشم ها در برابر پاشش احتمالی مواد مذاب یا ذرات پرتاب شده محافظت می کند. همچنین استفاده از گوش گیر در محیط هایی که دستگاه ها به صورت مداوم کار می کنند، برای کاهش آسیب های شنوایی توصیه می شود.
در محیط هایی که تهویه ضعیف است، ممکن است بخارات حاصل از ذوب مواد پلیمری ایجاد شود. در چنین شرایطی، استفاده از ماسک فیلتر دار اهمیت دارد تا از ورود ذرات و گازهای سمی به دستگاه تنفسی جلوگیری شود.
تجهیزات حفاظتی دستگاه نیز باید همیشه فعال باشند. قفل ایمنی درب قالب، سنسورهای توقف خودکار و حفاظ شفاف مقابل نازل از جمله تجهیزاتی هستند که نباید غیرفعال یا حذف شوند. متأسفانه در برخی کارگاه ها برای افزایش سرعت تولید، اپراتورها این محافظ ها را کنار می زنند که اقدامی بسیار خطرناک است.
نگهداری منظم برای پیشگیری از حوادث
یکی از مؤثرترین راه ها برای حفظ ایمنی دستگاه تزریق پلاستیک، انجام نگهداری و سرویس منظم است. خرابی یا فرسودگی قطعات می تواند زمینه ساز حوادث ناگهانی شود. بررسی های دوره ای سیستم هیدرولیک، کنترل دمای المنت ها، وضعیت شیلنگ ها و سلامت قفل قالب باید در فواصل منظم انجام گیرد.تزریق قطعات پلاستیکی لوازم خانگی با دستگاه تزریق پلاستیک نیازمند رعایت نکات ایمنی برای جلوگیری از خطرات است.
روغن هیدرولیک باید از نظر سطح، دما و تمیزی بررسی شود. هرگونه نشتی یا تغییر رنگ در روغن می تواند نشانه ای از خرابی پمپ یا اورینگ ها باشد. همچنین المنت های حرارتی در صورت آسیب دیدگی ممکن است باعث داغ شدن بیش از حد یا آتش سوزی شوند.
بازرسی روزانه دستگاه شامل اطمینان از سلامت سنسورها، کارکرد صحیح سیستم خنک کاری و تمیزی اطراف دستگاه است. گرد و غبار یا مواد پلاستیکی ذوب شده روی سطح المنت ها می تواند خطرناک باشد و باید فوراً تمیز شود.
در تعمیرات پیشگیرانه، قطعاتی که عمر مفیدشان رو به پایان است باید پیش از خرابی کامل تعویض شوند. این کار نه تنها از بروز حادثه جلوگیری می کند بلکه باعث کاهش توقف خط تولید و افزایش عمر دستگاه نیز می شود.
کنترل فشار و دما در حین تزریق
کنترل دما و فشار در فرآیند تزریق یکی از حساس ترین جنبه های ایمنی محسوب می شود. ایمنی دستگاه تزریق پلاستیک زمانی حفظ می شود که دما و فشار در محدوده طراحی شده باقی بماند. دمای بیش از حد می تواند باعث تجزیه مواد پلیمری، آزاد شدن بخارات سمی و حتی انفجار موضعی در محفظه تزریق شود.
اپراتور باید دمای سیلندر، نازل و قالب را به صورت مداوم با استفاده از حسگرها و صفحه کنترل بررسی کند. اگر نوسان دما بیش از حد مجاز باشد، باید بلافاصله عملیات تزریق متوقف و علت بررسی شود. از سوی دیگر، فشار تزریق نیز باید متناسب با نوع ماده و طراحی قالب تنظیم شود.
فشار بالا ممکن است باعث باز شدن قالب یا نشت مواد داغ از اطراف آن شود. فشار پایین نیز می تواند منجر به پر نشدن کامل قالب و نقص در محصول گردد. برای کنترل ایمن فشار، دستگاه ها معمولاً مجهز به شیر اطمینان و سیستم توقف خودکار هستند. اپراتور باید از صحت عملکرد این سیستم ها مطمئن باشد. ثبت روزانه پارامترهای دما و فشار در دفتر کنترل کیفیت نیز به پیشگیری از خطاهای احتمالی کمک می کند.تزریق قطعات پلاستیکی خودرو با دستگاه تزریق، تنها با رعایت نکات ایمنی دستگاه تزریق پلاستیک ایمن و مؤثر انجام می‌شود.
رعایت فاصله ایمن از قسمت های متحرک دستگاه
یکی از اصول ساده اما حیاتی در ایمنی دستگاه تزریق پلاستیک، رعایت فاصله ایمن از قسمت های متحرک است. صفحات قالب، ماردون، بازوی قفل کننده و بخش های هیدرولیکی در هنگام کار با سرعت و قدرت زیاد حرکت می کنند. نزدیک شدن بیش از حد دست یا بدن اپراتور به این بخش ها خطرناک است و می تواند در کسری از ثانیه حادثه ای جبران ناپذیر رقم بزند.
اپراتور باید تنها زمانی به محدوده قالب نزدیک شود که دستگاه در حالت توقف کامل و قفل ایمنی فعال باشد. ورود هر وسیله یا ابزار به داخل قالب در حین کار ممنوع است. همچنین نباید هیچ گاه تلاش شود قطعه گیرکرده در قالب به صورت دستی جدا شود؛ در چنین شرایطی باید دستگاه خاموش و فشار سیستم کاملاً تخلیه گردد.
حفاظ های شفاف و سنسورهای نوری که در مقابل بخش تزریق نصب شده اند، برای همین منظور طراحی شده اند تا در صورت ورود هر جسم خارجی، دستگاه به صورت خودکار متوقف شود. هرگونه دستکاری یا غیرفعال کردن این سیستم ها تخلفی جدی محسوب می شود و ایمنی کارگاه را به خطر می اندازد.
در کارگاه های حرفه ای، محدوده کاری دستگاه با نوارهای هشدار و علائم ایمنی مشخص می شود تا هیچ فردی بدون هماهنگی وارد منطقه خطر نشود.
نکات ایمنی هنگام تعمیر یا سرویس دستگاه
تعمیر و سرویس دستگاه تزریق پلاستیک از حساس ترین مراحل کاری است که در آن احتمال بروز حادثه به مراتب بیشتر است. پیش از هرگونه تعمیر، دستگاه باید به طور کامل خاموش، برق قطع و سیستم هیدرولیک از فشار تخلیه شود. انجام هرگونه عملیات تعمیر در حالی که دستگاه تحت فشار است، می تواند منجر به نشت ناگهانی روغن یا حرکت غیرمنتظره اجزای مکانیکی گردد.
تکنسین تعمیرکار باید از دستورالعمل های ایمنی کارخانه سازنده پیروی کند. در زمان باز کردن قالب یا قسمت های تزریق، استفاده از دستکش عایق حرارت ضروری است، زیرا برخی قطعات تا مدت ها پس از خاموش شدن دستگاه همچنان داغ هستند.
ابزار مورد استفاده باید از نظر عایق بودن و سلامت فیزیکی بررسی شود. پیچ گوشتی، آچار یا تجهیزات فلزی آسیب دیده ممکن است موجب لغزش یا برق گرفتگی شود. همچنین، تعمیرکار باید از لباس کار چسبان و کفش ایمنی استفاده کند تا از تماس تصادفی با بخش های تیز یا داغ جلوگیری شود.خدمات و شرکت‌های تزریق پلاستیک برای تولید ایمن و باکیفیت، باید به نکات ایمنی دستگاه تزریق پلاستیک توجه ویژه داشته باشند.
پس از اتمام تعمیرات، پیش از شروع به کار مجدد، دستگاه باید بازرسی ایمنی کامل شود تا از بسته بودن درب ها، عملکرد صحیح سیستم قفل و فعال بودن تمامی سنسورها اطمینان حاصل گردد. هیچ دستگاهی نباید بدون تأیید ایمنی فنی به چرخه تولید بازگردد.
سخن پایانی
ایمنی در دستگاه تزریق پلاستیک، فقط مجموعه ای از دستورالعمل ها نیست، بلکه فرهنگی است که باید در کل مجموعه تولیدی نهادینه شود. رعایت اصول ایمنی از سوی اپراتور، مهندس، تعمیرکار و حتی مدیر تولید، تضمین کننده سلامت کارکنان و استمرار تولید است.جهت کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله مقایسه قالب دایکاست با قالب تزریق پلاستیک را مطالعه کنید.
ایمنی دستگاه تزریق پلاستیک با آموزش مستمر، نظارت دقیق و استفاده از تجهیزات استاندارد به دست می آید. هر بی احتیاطی کوچک می تواند منجر به خسارت های سنگین و حوادث جبران ناپذیر شود. در دنیای تولید صنعتی، ایمنی نه هزینه بلکه نوعی سرمایه گذاری بلندمدت است که بازدهی آن در حفظ جان انسان و پایداری فرآیند تولید نمود پیدا می کند.
سوالات متداول
- چرا آموزش اپراتور در ایمنی دستگاه تزریق اهمیت دارد؟
زیرا تنها اپراتور آموزش دیده می تواند خطرات را شناسایی و در زمان مناسب واکنش صحیح نشان دهد، در حالی که بی اطلاعی بزرگ ترین عامل بروز حوادث است. - مهم ترین خطر در کار با دستگاه تزریق پلاستیک چیست؟
تماس با قسمت های داغ، باز شدن ناگهانی قالب در اثر فشار بالا و ورود دست به محدوده متحرک از مهم ترین خطرات محسوب می شوند. - چگونه می توان از حوادث هنگام تعمیر دستگاه جلوگیری کرد؟
با قطع کامل برق و فشار هیدرولیک، استفاده از تجهیزات ایمنی مناسب و انجام تعمیرات تنها توسط افراد متخصص می توان خطرات را به حداقل رساند.
بدون دیدگاه